Δεκάλογος – Dekalog (1988)

Σύνοψη

To 1988 ο Κριστόφ Κισλόφσκι γράφει και σκηνοθετεί για λογαριασμό της πολωνικής τηλεόρασης δέκα μικρού μήκους τηλεταινίες, οι οποίες προβλήθηκαν και στον κινηματογράφο. Κάθε ταινία έχει ως θέμα της ένα από τα απαγορευτικά σχήματα των Δέκα Εντολών της Παλιάς Διαθήκης. Όλες μαζί συνθέτουν το κινηματογραφικό αριστούργημα “Δεκάλογος” που εντυπωσίασε κοινό και κριτικούς όπου κι αν προβλήθηκε για το υπαρξιακό του βάθος.

Σε αυτές τις ιστορίες παρουσιάζονται οι ανθρώπινες αδυναμίες, τα ηθικά διλήμματα, και οι φιλοσοφικές αναζητήσεις για τη ζωή και το θάνατο μέσα από την πορεία απλών ανθρώπων της Πολωνίας. Παρότι η κάθε ταινία είναι ανεξάρτητη, αρκετές έχουν γυριστεί στο ίδιο μεγάλο κτηριακό συγκρότημα της Βαρσοβίας με χαρακτήρες να γνωρίζονται μεταξύ τους.  Ένας από αυτούς, πιθανώς μεταφυσικός, παρακολουθεί τους ήρωες από μακριά -ιδιαίτερα σε σημαντικά σημεία της πλοκής- αλλά ποτέ δεν επεμβαίνει.

Επεισόδιο 1: Εγώ ειμί ο Κύριος ο Θεός σου

Ο Pawel ένα πολύ έξυπνο και χαρούμενο παιδί ζει με τον πατέρα του Krzysztof σ’ένα διαμέρισμα στη Βαρσοβία. Μια μέρα βρίσκει ένα νεκρό σκύλο και αρχίζει να αναρωτιέται για το νόημα της ζωής και του θανάτου, την υπόσταση της ψυχής και την πίστη. Απευθύνεται στη θεία του Irena, η οποία παροτρύνει την πνευματική καλλιέργειά του σύμφωνα με τις αρχές του χριστιανισμού. Αντίθετα, ο πατέρας του έχει εναποθέσει όλη την πίστη του στη τεχνολογία και δίνει απαντήσεις στα υπαρξιακά ερωτήματα σύμφωνα με τη λογική και το ορατό. Ονειρεύεται έναν υπολογιστή που θα έχει προσωπικότητα και πιστεύει στην αξιοπιστία της τεχνολογίας σαν Θεό. Μια τραγωδία όμως, θα του αποκαλύψει το ανεπαρκές αλλά και πολλές φορές σφαλερό πρόσωπο της τεχνολογίας και θα τον φέρει αντιμέτωπο με την ιδεολογία του.

Επεισόδιο 2: Ου λήψει το όνομα Κυρίου του Θεού σου επί ματαίω

Ο Andrzej βρίσκεται στο νοσοκομείο σε κρίσιμη κατάσταση. Η γυναίκα του Dorota αναζητά τον γιατρό που τον κουράρει, ο οποίος αποδεικνύεται ότι είναι ο γείτονάς της τον σκύλο του οποίου είχε πατήσει με το αυτοκίνητό της πριν δύο χρόνια. Σε επίμονες επισκέψεις της εκτός νοσκομείου, η Dorota προσπαθεί να εκμαιεύσει από τον γιατρό πληροφορίες για την κατάσταση του συζύγου της. Όπως αποκαλύπτεται πίσω από την νευρικότητα της Dorota για το αν ο άντρας της θα επανέλθει από την αρρώστια, κρύβεται ένα μυστικό που θα επηρρεάσει τη ζωή όλων. Είναι έγκυος από εξωσυζυγική σχέση και θα κρατήσει το παιδί μόνο αν ο άντρας της πεθάνει. Παρά τον κινδύνο να μη ξανακάνει παιδί, η Dorota ρίχνει την ευθύνη στον γιατρό, ο οποίος με τη διάγνωσή του θα είναι υπεύθυνος για τουλάχιστον ένα θάνατο.

Επεισόδιο 3: Μνήσθητι την ημέραν του Σαββάτου αγιάζειν αυτήν

Είναι παραμονή Χριστουγέννων και ο οδηγός ταξί Janusz σύμφωνα με το πολωνικό έθιμο ντύνεται Άγιος Βασίλης για να κάνει έκπληξη στα παιδιά του δίνοντάς τους δώρα. Η γυναίκα του ευτυχισμένη που είναι όλοι μαζί, τον συνοδεύει στην εκκλησία για τη μεταμεσονύχτια λειτουργία. Τη γιορτινή οικογενειακή ατμόσφαιρα έρχεται να διακόψει η Ewa, η οποία αφού επισκέπτεται τη θεία της στο γηροκομείο, τηλεφωνεί στον Janusz και του ζητάει να περάσουν τη νύχτα μαζί, προκειμένου να τη βοηθήσει να βρει τον άντρα της που αγνοείται. Ο Janusz χάρην της ερωτικής σχέσης που είχε με την Ewa τρία χρόνια πριν, λέει ψέματα στη γυναίκα του ότι δήθεν του έκλεψαν το αυτοκίνητο και φεύγει με την πρώην αγαπημένη του προς τα νοσοκομεία και τα νεκροτομεία της πόλης.

Επεισόδιο 4: Τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου

Η Anka είναι δεμένη με τον πατέρα της Michal πάρα πολύ λόγω του πρόωρου θανάτου της μητέρας της και στεναχωριέται όταν αυτός φεύγει σε επαγγελματικό ταξίδι. Μια μέρα βρίσκει ένα γράμμα από τον πατέρα της με οδηγίες να το ανοίξει μετά τον θάνατό του. Για μέρες αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στον πειρασμό να το ανοίξει και στην υποχρέωση να τιμήσει την επιθυμία του πατέρα της. Μια μέρα στην τάξη υποκριτκής παίζει ένα ρόλο που την κάνει να ανακαλύψει το κρυμμένο νόημα της αγάπης της για τον πατέρα της. Διαισθάνεται καιρό τώρα πως ο Michal δεν είναι ο βιολογικός της πατέρας, όμως η αγάπη που αισθάνεται για αυτόν είναι ένα στοργικό συναίσθημα της κόρης προς τον πατέρα ή κάτι παραπάνω; Με αφορμή το γράμμα η Anka και ο Michal θα μπουν σε μια εξομολογητική τροχιά συναισθημάτων.

Επεισόδιο 5: Ου Φονεύσεις

Ένας άτυχος νέος, ο Lazar Jacek, περιφέρεται μέσα στους δρόμους της Βαρσοβίας άσκοπα. Φαίνεται να έχει αντικοινωνική συμπεριφορά σαν άλλους νέους που δεν βρίσκουν κανένα νόημα στη ζωή τους. Ένας οδηγός ταξί μένει στο γνωστό οικοδομικό τετράγωνο κι έχει μια πιο ‘πολιτισμένη’ αντικοινωνική συμπεριφορά. Έχει κάποια εξουσία, συγκριτικά με τον Jacek, που του δίνει το δικαίωμα να αγνοεί όσους θέλει και φυσικά να μη κάνει σωστά τη δουλειά του. Και οι δύο εν τούτοις, φαίνεται να έχουν ευαισθησίες ως προς τους ασθενέστερους, τα ζώα και τα παιδιά. Ζουν όμως σε μια εποχή όπου η κοινωνία έχει εξασθενίσει σε κριτήρια και αξίες. Ο Jacek επιβιβάζεται στο ταξί και, όταν φτάνει έξω από την πόλη, σκοτώνει τον οδηγό. Ο Piotr (Krzysztof Globisz), ένας ευαίσθητος, ιδεολόγος, νέος δικηγόρος, τον αναλαμβάνει και προσπαθεί να τον σώσει από την θανατική ποινή. Δύο ψυχροί θάνατοι, ο ένας παράνομος και ο άλλος νόμιμος. Εκδίκηση ή τιμωρία;

Επεισόδιο 6: Ου μοιχεύσεις

Στο συγκρότημα πολυκατοικιών που είναι γνωστό από τις προηγούμενες πέντε ταινίες του Δεκαλόγου, η ‘μόνωση’ της προσωπικής ζωής είναι δύσκολη. Ο μοναχικός νέος Tomek κατασκοπεύει με τηλεσκόπιο την όμορφη γειτόνισσά του Magda. Η Magda έχει πολλούς εραστές όμως ο Tomek την ερωτεύεται για την θλιμμένη και μοναχική γοητεία της.  Φαίνεται να της λείπει η αγάπη, γι αυτό ο Tomek προσπαθεί να την πλησιάσει στέλνοντάς της ταχυδρομικές επιταγές που την οδηγούν στο ταχυδρομείο όπου δουλεύει. Ο ρομαντισμός τον καθοδηγεί σε έμμονες πράξεις, όπως να της κάνει ανώνυμα τηλεφωνήματα και να γίνει ο γαλατάς της, πριν της εξομολογηθεί το μυστικό του. Η κατά πολύ μεγαλύτερη του Magda ερμηνεύει την αγάπη του σαν σεξουαλική ανάγκη με αποτέλεσμα να πληγώσει τον ευαίσθητο Tomek ανεπανόρθωτα. Η Magda έρχεται αντιμέτωπη με την αγνότητα του έρωτα που είχε ξεχάσει και οι ρόλοι αλλάζουν. Μια ιστορία για την ουσία της αγάπης, όπου η μοιχεία δεν περιορίζεται στην προδοσία των συζυγικών όρκων, αλλά μεταφράζεται ως απιστία στην αγνότητα.

Επεισόδιο 7: Ου κλέψεις

Μια νεαρή γυναίκα η Majka, αποβάλλεται από το πανεπιστήμιο. Γυρίζει σπίτι όπου μένει με τη μητέρα της Ewa, τον πατέρα της Stefan και την εξάχρονη Ania. Η Ania ξυπνάει κλαίγοντας από εφιάλτη και η Majka προσπαθεί να τη συνεφέρει, μάταια όμως παρεμβαίνοντας έτσι η μητέρα της. Την επόμενη μέρα η Majka παίρνει το κοριτσάκι μακριά από το σπίτι τους και εξαφανίζονται. Στην πραγματικότητα η Ania δεν είναι αδερφή της Majka αλλά κόρη της. Έμεινε έγκυος στα δεκάξι από τον δάσκαλο του σχολείου όπου η μητέρα της ήταν διευθύντρια. Η Ewa για να αποφύγει το σκάνδαλο μεγάλωσε τη μικρή σαν κόρη της. Το γεγονός όμως ότι δεν μπορούσε να κάνει άλλα παιδιά, ενώ ήθελε, την έδεσε πολύ με την Ania και τώρα δεν έχει σκοπό να αποκαλύψει την αλήθεια. Η Majka σε μια απόπειρα να πάρει τη ζωή στα χέρια της ‘κλέβει’ το παιδί και βρίσκεται κυνηγημένη από το την ίδια της την οικογένεια.

Επεισόδιο 8: Ου ψευδομαρτυρήσεις

Μία Πολωνο-Αμερικάνα ερευνήτρια, η Elzbieta, επισκέπτεται τη Βαρσοβία για να μελετήσει την κατάσταση των Εβραίων στην Πολωνία μετά το πόλεμο. Παρακολουθεί μία διάλεξη στο πανεπιστήμιο, όπου η Zofia διδάσκει Ηθική. Σε ερώτηση της καθηγήτριας η Elzbieta διηγείται μια αληθινή ιστορία για ένα εξάχρονο κοριτσάκι που το 1943 αφέθηκε σε άγνωστη μοίρα, ενώ οι γονείς του βρίσκονταν στο εβραϊκό γκέτο. Η ιστορία που παρουσιάζει ηθικά διλήμματα ταράζει την καθηγήτρια. Η Zofia έχει ζήσει αυτή την ιστορία, όμως η νεότερή της ερευνήτρια πως το ξέρει; Η καθηγήτρια αρχίζει μια αναζήτηση του εαυτού της και έρχεται στη θέση των διδασκόμενων αφού πρέπει να σκεφτεί και να απαντήσει σε ηθικά ερωτήματα που υποκινεί η Elzbieta.

Επεισόδιο 9: Ουκ επιθυμήσεις την γυναίκα του πλησίον σου

Ο χειρούργος-καρδιολόγος Roman κάνει ένα ταξίδι για να επισκεφτεί ένα γνωστό του γιατρό για το πρόβλημα υγείας που τον απασχολεί. Εκεί μαθαίνει το αναμενόμενο: παρουσιάζει σεξουαλική υπολειτουργία και η κατάστασή του είναι αμετάβλητη. Μάλιστα ο γιατρός τον συμβουλεύει να πάρει διαζύγιο. Γυρίζοντας σπίτι στην όμορφη γυναίκα του Hanka της αποκαλύπτει την αλήθεια. Παρά την κατανόηση της γυναίκας του ο Roman την παρακαλάει να βρει εραστή για να ικανοποιεί τις σεξουαλικές της ανάγκες. Η Hanka αρχικά αρνείται αλλά έπειτα βρίσκει έναν νεαρό εραστή κρυφά από τον άντρα της. Ο Roman το καταλαβαίνει και σε μια έκρηξη ζήλιας αρχίζει να παρακολουθεί τη γυναίκα του. Ο εγωισμός του είναι ήδη ριγμένος λόγω ασθένειας και το μόνο που πραγματικά θέλει τελικά είναι η Hanka να έχει μόνο αυτόν.

Επεισόδιο 10: Ουκ επιθυμήσεις πάντα όσα τω πλησίον σου εστί

Ο παντρεμένος Jerzy και ο πανκ-τραγουδιστής Artur είναι αδέρφια και μόλις έχασαν το πατέρα τους. Η λύπη για τον θάνατό του δεν είναι πολύ μεγάλη γιατί ήταν μεγάλης ηλικίας και για πολύ καιρό απόμακρος. Πηγαίνουν στο κλειδαμπαρωμένο και ακατάστατο διαμέρισμά του, όπου ανακαλύπτουν μια συλλογή από γραμματόσημα. Η συλλογή ήταν καλά κρυμμένη και προσεκτικά τοποθετημένη, πράγμα που έδειχνε το αντικείμενο του πάθους του πατέρα τους που τον κράταγε μακριά τους. Αποφασίζουν να εκτιμήσουν την αξία της συλλογής μπαίνοντας έτσι στον «υπόκοσμο» του λαθραίου εμπορίου…γραμματοσήμων. Η συλλογή τους αξίζει εκατομμύρια και ανίδεοι σε τέτοιου είδους δοσοληψίες θα μπουν σε πειρασμούς, αντιπαραθέσεις αλλά και θα καταλάβουν καλύτερα τον πατέρα τους.