Για να διαβάσετε το Α’ Μέρος του αφιερώματός μας κάντε κλικ εδώ. Για να διαβάσετε το Β’ μέρος κάντε κλικ εδώ.

ΜΕΡΟΣ Γ’

Όλος αυτός ο όλεθρος εξαφανίσεων που περιγράψαμε στα δύο προηγούμενα μέρη, δεν έχει απολύτως καμία σχέση με αυτά που θα περιγράψουμε παρακάτω.

Ανεύρεση εξαφανισμένων ταινιών

Ένα ευχάριστο γεγονός που αφορά τις εξαφανισμένες ταινίες είναι η ανεύρεσή τους. Προς ικανοποίησης και ανακούφιση όλων, οι σπάνιες ταινίες που εδώ και δεκαετίες θεωρούνταν ότι έχουν χαθεί ολοσχερώς, άρχισαν σιγά σιγά να έρχονται ξανά στην επιφάνεια. Ορισμένες ανακαλύπτονται άθικτες, σαν να μην έχουν χρησιμοποιηθεί σχεδόν ποτέ και κάποιες σε άθλια κατάσταση, οπότε θα αρχίσει άμεσα η διαδικασία της αποκατάστασής τους. Πολλές όμως από αυτές ανακαλύφθηκαν σε μέρη, που ούτε μπορεί να φανταστεί κανείς (πχ σε αχυρώνες, σε παλιές αποθήκες που φυλάσσονται απορρυπαντικά και είδη καθαριότητας, σε ψυχιατρική κλινική κλπ). Ας δούμε μερικά παραδείγματα:

Το 1910 κυκλοφόρησε μια 10λεπτη εκδοχή του «Φρανκενστάιν», που εξαφανίστηκε, αλλά στα μέσα της δεκαετίας του 1970 βρέθηκε ένα αντίγραφο.

Η ιστορική ταινία «Richard III» του 1912 βρέθηκε το 1996 και αποκαταστάθηκε από το Αμερικανικό Ινστιτούτο.

Η Gloria Swason, μία από τις πολλές σταρ του βωβού κινηματογράφου, είχε δηλώσει σε συνέντευξή της το 1980 το εξής: «Δεν μπορώ να το πιστέψω ότι όλες αυτές οι ταινίες έχουν χαθεί για πάντα»! Το μόνο σίγουρο είναι πως αν ζούσε λίγα χρόνια παραπάνω, θα πετούσε από τη χαρά της, αφού το 2003 ανακαλύπτεται μία χαμένη κόπια του αριστουργήματός της «Beyond the rocks» (1922) στην Ολλανδία. Την ταινία την είχε στην κατοχή του ένας εκκεντρικός Ολλανδός συλλέκτης. Στην ταινία αυτή συμπρωταγωνιστούσε με τον γόη της εποχής Rudolf Valentino.

To υποτιμημένο δραματικό θρίλερ «The unknown» (1927) σε σκηνοθεσία Tod Browning, θεωρούνταν κι αυτό εξαφανισμένο για δεκαετίες. Τελικά βρέθηκε το 1968 στη γαλλική λέσχη κινηματογράφου με τον τίτλο «L’ inconnu», που στα ελληνικά σημαίνει «άγνωστο». Γι’ αυτό την είχαν τόσα χρόνια στοιβαγμένη στις ανώνυμες ταινίες τους. Πρόκειται για ένα πραγματικό αριστούργημα!

Η θρυλική ταινία «Metropolis» (1927) του ταλαντούχου Γερμανού Fritz Lang, προβάλλονταν εδώ και πολλές δεκαετίες σε μία πιο συντομευμένη εκδοχή, διάρκειας 93 λεπτών. Όμως το 2008 ανακαλύπτεται η ολοκληρωμένη εκδοχή της ταινίας συνολικής διάρκειας 153 λεπτών στο Μπουένος Άιρες.

Ένα άλλο σημαντικό αριστούργημα ήταν «Το πάθος της Ζαν ντ’Αρκ» (1928) του Carl Dreyer. Για ανεξήγητους λόγους, αυτή η ταινία βρέθηκε το 1981 σε μια ψυχιατρική κλινική της Νορβηγίας.

Μία παιδική ταινία κινουμένων σχεδίων του Walt Disney με τίτλο «Sleigh bells» (1928), που εδώ και δεκαετίες χαρακτηρίζονταν ως το «χαμένο δισκοπότηρο» των κινουμένων σχεδίων,  βρέθηκε το 2015 στα αρχεία του Βρετανικού Ινστιτούτου Κινηματογράφου (BFI) και αποκαταστάθηκε άμεσα από τα στούντιο της Disney. Πρωταγωνιστής του φιλμ είναι ο Όσβαλτ, ο τυχερός λαγός, «πρόγονος» του Μίκυ Μάους. Επίσης, ένα άλλο χριστουγεννιάτικο φιλμ κινουμένων σχεδίων του 1927, με πρωταγωνιστή τον Οσβαλτ, ανακαλύπτεται στη Νορβηγία.

Η κινέζικη ταινία «Love and duty» (1931), ανακαλύπτεται στην Ουρουγουάη το 1990.

Το 1937 κυκλοφορεί η εξαιρετική ταινία φαντασίας «Lost horizon»σε σκηνοθεσία Frank Capra. Για αρκετά χρόνια θεωρούνταν κι αυτή εξαφανισμένη μέχρι που το 1975 βρέθηκε καταχωνιασμένη στα αρχεία της Columbia. Μερικά αποσπάσματα της ταινίας συνολικής διάρκειας 7 λεπτών, καταστράφηκαν ολοσχερώς. Διασώθηκε μόνο το ηχητικό μέρος αυτών των αποσπασμάτων ενώ εικόνα αντικαταστάθηκε από φωτογραφίες, ενώ ο ήχος παίζει κανονικά κατά την προβολή της ταινίας.

To 2004 ανακαλύπτεται το αριστούργημα του John Cassavetes με τίτλο «Shadows» (1959).

Το 2010 στη Νέα Ζηλανδία βρέθηκε μια τεράστια συλλογή 75 ταινιών του βωβού και μη κινηματογράφου. Την ίδια χρονιά ανακαλύπτεται κι άλλο πλούσιο υλικό ταινιών στη Μόσχα.

Το 2013 ανακαλύπτεται μία εξαφανισμένη κόπια της ταινίας «Their first misunderstanding» (1911) με πρωταγωνίστρια τη Mary Pickford. Η ταινία βρέθηκε σε έναν αχυρώνα στο Νιου Χαμσάιρ και φυλάσσεται στο Keene State College.

Το 2014 ανακαλύφθηκαν δύο ακόμη εξαφανισμένες κωμωδίες μικρού μήκους πρωταγωνιστή τον Peter Sellers. Πρόκειται για το «Insomnia is good for you» (1957) και το «Dearth of a saleman» (1957). Αυτές οι δύο ταινίες δεν τις είχε κάποιος συλλέκτης στην κατοχή του, ούτε βρέθηκαν καταχωνιασμένες σε κάποιο ξεχασμένο ράφι. Βρέθηκαν στην αποθήκη κάποιας εταιρίας όπου φυλάσσονταν ηλεκτρικές σκούπες και απορρυπαντικά και ετοιμάζονταν να πεταχτούν ως μπάζα (!).

To 2016 ανεβαίνει στο Youtube η ταινία «Big and little Wong tin bar» (1962) όπου βλέπουμε την πρώτη κινηματογραφική εμφάνιση του Jackie Chan. Η ταινία θεωρούνταν για χρόνια εξαφανισμένη.

Οι απώλειες στον ελληνικό κινηματογράφο

Ετοιμαστείτε να κλάψετε με αυτό που θα σας πούμε: Το 90% όλων των ελληνικών ταινιών, από το ξεκίνημα του ελληνικού κινηματογράφου μέχρι και τη λήξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου (δεκαετία 1940) έχουν εξαφανιστεί για πάντα!!!! Όλοι οι πρωτοπόροι που έπλασαν και δημιούργησαν τον ελληνικό κινηματογράφο, δεν φρόντισαν να φυλάξουν έστω ένα αντίγραφο των δημιουργιών τους για τις επόμενες γενιές. Οι Έλληνες δημιουργοί, παρασυρόμενοι από τη «νέα μόδα» του θεάματος, γύριζαν πειραματικές ταινίες με σκοπό το κέρδος και στη συνέχεια τις εγκατέλειπαν.

Ο βωβός ελληνικός κινηματογράφος, είναι σχεδόν ανύπαρκτος, με ελάχιστες όμως εξαιρέσεις! Ο πρώτος Έλληνας κωμικός του βωβού, που βάδιζε στα χνάρια του Σαρλώ, ήταν ο Μιχαήλ Μιχαήλ του Μιχαήλ. Από τις τέσσερις ταινίες που γύρισε, διασώζονται μονάχα ολιγόλεπτα αποσπάσματα που παίχτηκαν στο ντοκιμαντέρ «Τον παλιό εκείνο τον καιρό» του Κλέαρχου Κονιτσιώτη.

Η ταινία «Η βίλλα με τα νούφαρα» (1945) σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ιωαννόπουλου και παραγωγή της Φίνος Φιλμ, κέρδισε τις εντυπώσεις των κριτικών της εποχής τόσο σε σκηνικά και φωτογραφία, όσο και σε τελειοποιημένα συστήματα ήχου. Δυστυχώς, η ταινία αυτή δεν υπάρχει!

Κι ενώ όλοι πίστεψαν πως οι ταινίες αυτές ανήκουν πια στο παρελθόν, ο χρόνος έρχεται να μας διαψεύσει. Κάποιες από αυτές τις αγνοούμενες ελληνικές ταινίες, βγήκαν και πάλι στο φως. Προς το τέλος του 20ου αιώνα ανακαλύφθηκε στην Αίγυπτο η ταινία «Η προσφυγοπούλα» (1938) με πρωταγωνίστρια τη Σοφία Βέμπο. Άλλες δύο ιστορικές ταινίες αξίας της Φίνος Φιλμ «Το τραγούδι του χωρισμού» (1939), την οποία σκηνοθετεί ο ίδιος ο Φιλοποίμην Φίνος με τον πρωτοεμφανιζόμενο τότε Λάμπρο Κωνσταντάρα και το «Μαρίνα» (1947) του Αλέκου Σακελλάριου. Όλες ανακαλύφθηκαν στην Αίγυπτο και αποκαταστάθηκαν από την Ταινιοθήκη της Ελλάδος.

Απόσπασμα από την ελληνική ταινία «Το τραγούδι του χωρισμού» (1939) του Φιλοποίμην Φίνου:

Στη δεκαετία του 1990 ανακαλύπτεται η βωβή εκδοχή της υπέροχης ταινίας «Δάφνις και Χλόη» (1931) του Ορέστη Λάσκου. Μάλιστα, ο ίδιος ο Ορέστης Λάσκος ανέλαβε την αποκατάσταση της ταινίας το 1992 λίγο πριν το θάνατό του.

Το 2003 ανακαλύπτεται μία κόπια από την βωβή ταινία «Αστέρω» (1929) του Δημήτρη Γαζιάδη στη Γαλλική Ταινιοθήκη. Άλλη σημαντική ανεύρεση είναι το ντοκουμέντο «Οι περιπέτειες του Βιλλάρ» (1924) του Ζόζεφ Χεπ.

Παρακολουθείστε στο παρακάτω βίντεο, τη σπάνια ελληνική ταινία «Οι περιπέτειες του Βιλλάρ» του 1924:

Στο ντοκιμαντέρ που κυκλοφόρησε ο Αλέκος Σακελλάριος το 1964 με τίτλο «Τον παλιό εκείνο τον καιρό», παρουσιάζει πολλά αποσπάσματα και στιγμιότυπα από τις πρώτες ελληνικές ταινίες, που γυρίστηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα και οι περισσότερες από αυτές δεν υπάρχουν. Λόγω του θέματος του, αυτό το ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ φέρνει στο φως πολλές άγνωστες πτυχές του παλιού ελληνικού κινηματογράφου.

Επίλογος

Το μέλλον του κινηματογράφου είναι αβέβαιο ως προς την εξέλιξή του. Άλλο τόσο αβέβαιο είναι το αν, το πότε και ποιες θα είναι οι επόμενες ανακαλύψεις εξαφανισμένων ταινιών. Όπως είδαμε, σε κάθε γωνιά του πλανήτη υπάρχουν κρυμμένοι κινηματογραφικοί «θησαυροί» που ίσως κάποτε να έρθουν ξανά στην επιφάνεια. Σίγουρα, ο ήδη πλούσιος κινηματογράφος μας, θα γίνει πλουσιότερος! Ίσως κάποτε να έρθουμε αντιμέτωποι με αριστουργήματα, που ούτε φανταζόμασταν ότι υπάρχουν. Εμείς το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να περιμένουμε και να ελπίζουμε… Για την ώρα, ας αναζητήσουμε αυτές τις σπάνιες ταινίες που ανακαλύφθηκαν (όσες μπορούμε τέλος πάντων) κι ας αφεθούμε σε ένα ακόμη ταξίδι του θεάματος.

ΤΕΛΟΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΟΣ

Χρήστος Καλκάνης